Κλικ.

Κλικ.

Κλικ, ως βίωμα γλυπτικής φωτομέτρησης. Κάτι μού έκανε κλικ: Σε ελάχιστους κάνει κλικ το πόσα κλικ κάνουν καθημερινά. Οι περισσότεροι από αυτούς τους ελάχιστους καταμετρούν τα κλικ στατιστικά για ποσοτικές έρευνες και όχι για ποιοτικές. Λένε πως οι στατιστικολόγοι είναι αριστερεγκέφαλοι. Μοδάτα νέα: Μεγάλο ενδιαφέρον (πολλά κλικ γίνονται) τελευταία για το ότι δεν ισχύει ο χαρακτηρισμός των ανθρώπων με βάση την ανάπτυξη των ημισφαιρίων του εγκεφάλου. Οι μόδες, οι τρόποι.

Σκεπτόμενος το κλικ παρατηρώ δύο τύπους: φωτογραφικά κλικ και υπολογιστικά κλικ. Υπολόγισα τον αριθμό με βάση τη φωτογραφική μου μνήμη. 

Τα φωτογραφικά κλικ απαθανατίζουν στιγμές και τις μετουσιώνουν σε μνήμες, είτε εγκεφάλων, είτε υπολογιστών. Στις μνήμες των εγκεφάλων οι στιγμές ανακαλούνται με κλικ που μας κάνουν κάποιες φωτογραφίες. Στις μνήμες των υπολογιστών μας ανακαλούμε στιγμές κάνοντας κλικ πάνω σε φωτογραφίες. Έχω μια συλλογή από παλιές φωτογραφίες στο πατάρι μου που δε θέλω να τις θυμάμαι. Ευτυχώς για μένα, τις τρων τα ποντίκια. Έχω μια επιλογή φωτογραφιών που θέλω να θυμάμαι και το ποντίκι μου με βοηθάει να τις ανακαλώ. Κλικ.

Ποντίκια ανασκαλεύουν μνήματα αθάνατης μνήμης.

Τα κλικ είναι αφαιρετικά. Είμαι αρκετά αφηρημένος όταν κάτι μου κάνει κλικ.

Τα φωτογραφικά κλικ αφαιρούν μια διάσταση από τον τρισδιάστατο κόσμο, αποθηκεύοντάς τον σε δύο διαστάσεις. 

Τα υπολογιστικά κλικ είναι μονοδιάστατες εγκάρσιες τομές σε δισδιάστατες οθόνες.

Τα φωτογραφικά μου κλικ είναι οι μέρες που θυμάμαι επειδή ήθελα να διαβάσω Χούσερλ, κι όμως έβλεπα τον κόσμο σαν μια μπουρμπουλήθρα έτοιμη να σπάσει (κλακ) μετά την τελειότητά της. Διάβασα Χούσερλ γιατί τράβηξα πολλές φωτογραφίες από εκείνες τις μέρες, υπάρχοντας σαν ιχνηλάτημα οπτικών γωνιών.

Τα υπολογιστικά μου κλικ είναι οι νύχτες που θυμάμαι μελετώντας Ντεκάρτ, κι όμως η διάσπαση (κλακ) προσοχής μου δημιουργούσε φούσκες σκέψεων πάνω από το κεφάλι μου. Διάβασα Ντεκάρτ γιατί τέντωσα πολύ τους συνειρμούς μου εκείνα τα βράδια, υπάρχοντας μέσα σε αλληλουχίες σκέψεων.

Τα φωτογραφικά κλικ ανταποκρίνονται στη συνθετική, φαντασιακή ιδιότητα του δεξιού εγκεφαλικού ημισφαιρίου. Φαντασία στην εξουσία. Δύναμη για θέληση. Δυνητικές πιθανότητες.

Τα υπολογιστικά κλικ ανταποκρίνονται στην αναλυτική, λογική ιδιότητα του αριστερού εγκεφαλικού ημισφαιρίου. Εξουσία στη φαντασία. Θέληση για δύναμη. Πιθανές δυνητικότητες.

Και τα δύο κλικ πλέουν στην διαλεκτική βεβαιότητας και αβεβαιότητας:

Στα φωτογραφικά κλικ μπορώ να πατήσω ένα κουμπί. Αν το πατήσω, επιβεβαιώνω μια από τις πολλαπλές πιθανότητες. Πριν κάνω το κλικ, μπορώ να εστιάσω και να φωτομετρήσω. Βλέπω διαθέσιμες ερμηνείες εκδοχών τις πραγματικότητας και επιλέγω μία κάνοντας κλικ.

Στα υπολογιστικά κλικ μπορώ να πατήσω δύο κουμπιά. Αν πατήσω το αριστερό, επιβεβαιώνω μία από τις πολλαπλές πιθανότητες. Αν πατήσω το δεξί κουμπί, μπορώ να δω τι μπορώ να κάνω με το αριστερό. Φωτομετρώ τις πιθανότητες, εστιάζω σε μία και κάνω κλικ, αν θέλω.

Από την αριστερή πλευρά ελέγχω τη μηχανή.

Από τη δεξιά πλευρά με ελέγχει η μηχανή.

Τα δύο ημισφαίρια ανταποκρίνονται το ένα στο άλλο και ο εγκέφαλος συντελεί τη μνήμη.

Μα τα όρια των ημισφαιρίων είναι ασαφή και η μνήμη θολώνει, οι νεκροί στα μνήματα αποσυντίθενται, η αποσύνθεση επέρχεται μετά τη σύνθεση, μετά την ανάλυση. Αναλυόμαστε στα συστατικά μας. Μας κάνει κάτι κλικ πλέον; Κάνουμε κλικ πλέον;

Μικρές μονάδες φορητής μνήμης (τα "κινητά μας τηλέφωνα") είναι ταυτόχρονα υπολογιστές και φωτογραφικές μηχανές. Μα δεν έχουν ούτε ποντίκια, μηδέ κλείστρα. Έχουν/είναι οθόνες αφής. Το είναι και το έχειν ενσωματώνονται εντός του άλλου, όπως οι εγκεφαλικοί μας πόλοι, όπως τα κλικ μας. Η μνήμη μας είναι σωματική πια. [...] το σώμα είναι/έχει το σήμα είναι/έχει το σημείο είναι/έχει το μνήμα είναι/έχει τη μνήμη είναι/έχει το σώμα είναι/έχει [...] Μας κάνουν κλικ συγκεκριμένοι σωματότυποι. Κάνουμε κλικ σε συγκεκριμένους σωματό-τυπους.

Οι τύποι των κλικ εξακολουθούν να είναι δύο (;). Κλικ που κάνουμε, κλικ που μάς κάνουν. Κλικ του έχειν και κλικ του είναι. Καθοριζόμαστε από ό,τι καθορίζουμε. Τα κλικ που κάνουμε μπορεί να μη μας κάνουν κλικ, αλλά ορίζουν τι είμαστε, ενίοτε και τι έχουμε. Τα κλικ που μάς κάνουν μπορεί να μη μάς κάνουν κλικ, αλλά ορίζουν το τι έχουμε, ενίοτε και τι είμαστε. Κλικ του φαίνεσθαι - είτε μάς φαίνεται Ντεμπορικό, είτε μάς φαίνεται Μπασλαρικό τούτο το φαίνεσθαι.

Τα κλικ μας είναι γλύπτες που ορίζουν τη μορφή μας. Με τα κλικ μας γινόμαστε γλύπτες και ορίζουμε μορφές. Τα κλικ μας είναι στιγμιαία τρισδιάστατα γλυπτά. Η σωματική μας μνήμη είναι στιγμές τριών διαστάσεων. Τεσσάρων διαστάσεων, συν τω προσθετικώ χρόνω. Πλην τω αφαιρετικώ χρόνω που θολώνει τις μνήμες και τα όρια.

Σώματα στιγμιαία, με στίγματα να απαθανατίζουν μνήμες.

Τα στίγματα που έχουμε είναι ό,τι έχουμε. Τα στίγματα που έχουμε είναι ό,τι είμαστε. Ό,τι έχουμε είναι ό,τι είμαστε. Μού κάνει κλικ αυτό. "Μάλλον δεν το 'χω ρε".

Μού κάνει κλικ και μού αφήνει ένα στίγμα κεφαλαιοκρατίας (Το εν-κεφάλι στην εξουσία, καπιταλισμός, capo, κεφάλι, κεφαλάκι, καπάκι, καπότα, λογική στην εξουσία. Capito?).

Τα κλικ μας είναι στίγματα. Είτε κλικ πάνω σε επιφάνειες υπολογιστών, είτε επιφανειακά στίγματα, στο δέρμα μας. 

Ο καπιταλισμός ως σχιζοφρένεια δούλευε σε δύο πόλους:

Πρώτος: Μάς δούλευε με επιδερμικό, επιφανειακό τρόπο, τερατώδη, με τεράστιες επιφάνειες, δισδιάστατες αφίσες, τηλεοπτικές οθόνες παθητικότητας.

Δεύτερος: Δουλεύαμε γι' αυτόν με γραμμικό, γεωμετρικό τρόπο, ακολουθώντας πολιτικές γραμμές, γραμμές εργοστασιακές, ιεραρχικές γραμμές μονοδιάστατης σκέψης.

Δεν αντιλαμβανόμασταν πως δουλεύουμε για κάτι που μάς δουλεύει. Λειτουργώντας επιδερμικά, δουλεύαμε τους εαυτούς μας. Δε μάς έκανε κλικ κάτι στην όλη διαδικασία. Τώρα που είδαμε και αναγνωρίσαμε τα στίγματα που άφησε η κεφαλαιοκρατία στο σώμα μας, κάτι μάς έκανε κλικ. Είναι το κεφάλι πάνω από την καρδιά;

Ο καπιταλισμός μάς έκανε κλικ κατευθύνσεων, πάλι δύο τύποι, που επικράτησε ναι λέγονται στοπ, στοπ αριστερά, στοπ δεξιά, στοπ φωτομέτρησης, ανάλυσης, τρία στοπ δεξιά και η φωτογραφία βγαίνει μαύρη, τρία στοπ αριστερά και η φωτογραφία καίγεται. Παράτα το manual και βάλτο στο αυτόματο. (Για όποιο ον ξέρει τα βασικά της φωτογραφίας και του αυτοματισμού των υπολογιστών).

Η αυτόματη φωτομέτρηση είναι απολίτικη. Δεν έχει πόλους, δεν έχει πόλεις, δεν έχει πολιτική. Δεν έχει πόλους ενδιαφέροντος, δεν έχει πόλεις αόρατες, δεν έχει πολιτική άμεση. Δεν έχει διπολικότητες, δεν έχει πολέμους, δεν έχει σχιζοφρένεια, δεν έχει καπιταλισμό, δεν έχει κεφάλαιο, δεν έχει χρήμα στις τσέπες, δεν έχει κεφάλι, δεν έχει εγκέφαλο, έχει χάσει τα μυαλά της, βρήκε το σώμα (hardware, DSLR). Δεν κάνουμε κλικ πλέον, εκτός αν είναι κατ' επιλογήν κλικ. Χρησιμοποιούμε περισσότερο απτικές μεθόδους για να ανασκαλέψουμε τις μνήμες μας. Τα ενδιά-μεσα ποντίκια αντικαθίστανται από οθόνες αφής. Τα κλικ μας είναι πλέον ά-μεσα και σωματικά.

Είμαστε σώματα, αυτόματες φωτομετρήσεις ο ένας του άλλου, κάνουμε κλικ σε ό,τι μας κάνει κλικ. Γινόμαστε ό,τι κάνουμε, κάνουμε ό,τι γινόμαστε. Γινόμαστε μη-μετρήσιμα σωματικά κλικ (κλακ). Είμαστε τα αμέτρητα κλικ που κάνουμε καθημερινά. Είμαστε τα κλικ της βιωματικής αναρχίας. Και αυτό μού κάνει κλικ.

Δύο Μικρές Ιστορίες Ψηφιακών Ψυχαναγκασμών Μετα-ταξικού Ενδιαφέροντος.

Δύο Μικρές Ιστορίες Ψηφιακών Ψυχαναγκασμών Μετα-ταξικού Ενδιαφέροντος.

0. Θεωρητικό Υπόβαθρο: Προς μια Ψυχολογία της Πληροφορίας.

Μια πολύ απλή αναλογία μεταξύ της ορολογίας των επιστημών της ψυχολογίας και της πληροφορίας είναι ορατή: Η μελαγχολία βρίσκει το ανάλογό της στην εντροπία και η υστερία βρίσκει το ανάλογό της στη νεγκεντροπία. 

Ο λυπημένος Ηράκλειτος που βλέπει τα πάντα ως συνέχεια δεν είναι παρά μελαγχολικός.

Ο χαρούμενος Δημόκριτος που βλέπει τα πάντα να καταλήγουν σε άτομα δεν είναι παρά υστερικός.

Και στην απόλυτα αφαιρετική αναγωγή της υπαρξιακής μας οντολογίας, ο εντροπιάζων μελαγχολικός βλέπει το ον ως το ίδιο, το ταυτό, το κοινό, ενώ ο νεγκεντροπιάζων υστερικός βλέπει το ον ως το άλλο, το έτερο, το διαφορετικό.

Το φωτεινό μεσοδιάστημα ονομάζεται ζωή ή ελευθερία και επιβεβαιώνεται από την άρνηση, από τη δυνατότητα του να πει κανείς "όχι", τη θέληση για δύναμη και δύναμη για θέληση. Τη φαντασία στην εξουσία και την εξουσία στη φαντασία - την κυβερνητική.

1. 256MB.

Ένα σύννεφο παρεισφρέει στις τσέπες μας: Η εποχή του Petabyte. Δεν είναι μόνο ότι ένα iPod δύναται να χωρέσει π.χ. 160GB μουσικής. Είναι ότι με μια σύνδεση στο κινητό, όλη η ψηφιακή δημιουργία του ανθρώπινου (και όχι μόνο) πολιτισμού είναι παντού και πάντα διαθέσιμη.

Αλλά η ελευθερία είναι στο "όχι", στην αφαίρεση, στην άρνηση. Η Ιωάννα εδώ και πέντε χρόνια έχει ένα MP3 player χωρητικότητας 256MB. Μέσα του υπάρχει ένας και μοναδικός φάκελος μουσικής. Η Ιωάννα ακούει πάρα πολλή μουσική: είναι από τα άτομα που αν κάποιος την παρατηρήσει μπορεί να αντιληφθεί την υλική ποσότητα της μουσικής που υπάρχει και να διαχωρίσει το "ακούω πολύ μουσική" από το "ακούω πολλή μουσική", δίχως το ένα να αποκλείει το άλλο. 

Ο φάκελος στο MP3 της, λοιπόν, είναι μια "λίστα". Στα σίγουρα δεν είναι όλα τα αγαπημένα της κομμάτια και στα σίγουρα δεν είναι ό,τι ακούει αυτόν τον καιρό. Στα σίγουρα, όμως, είναι ένας συνδυασμός αυτών των δύο αρνήσεων. Η λίστα της, απαρτιζόμενη από ψηφιακά, δημοκρίτεια bits/άτομα που συνθέτουν διακριτές οντότητες αρχείων ήχου, διακρίνεται από ηρακλείτεια συνέχεια, αλλάζει συνεχώς. Το αντίγραφο του φακέλου που έχω διαφέρει από αυτό μιας κοινής μας φίλης που αντέγραψε το φάκελο με διαφορά μερικών μηνών - κι όμως ο φάκελος φέρει το ίδιο όνομα. 

Η ελευθερία της Ιωάννας ορίζεται από την ώρα που περνάει μπροστά από μια οθόνη υπολογιστή προσπαθώντας να επιλέξει τι θα σβήσει. Η απαλοιφή γίνεται το ύψιστο κριτήριο επιλογής. A priori στη διαδικασία αυτή έχει αποφασιστεί ποιο νέο κομμάτι θα προστεθεί. Η πρόσθεση (αλλά και η πρόθεση) έχει μικρότερο λόγο στη διαλεκτική των 256MB. Φαινομενολογικά, η Ιωάννα με το MP3 των 256MB και όλα του τα συνεπακόλουθα, τρέχει σε πορείες, καταλήψεις και αυτοοργανωμένα σκηνικά - είναι μια αγωνίστρια της ελευθερίας, η ελευθερία του αγωνίζεσθαι. Σε αντιπαράθεση με τον μέσο ιδιοκτήτη iPod 160GB ή smartphone που αγωνίζεται στο στίβο της εργασίας. Ο Άλλος, ο Ίδιος. 

Το ακουστικό σύνθημα της Ιωάννας, που κυρίως προφέρεται και εναλλακτικά γράφεται, είναι:

"THE GATE IS ME"

"the gate is μη"

2. Φιδάκι: Μια Φαινομενολογία Ακόμα.

Για τέσσερα χρόνια είχα αποφασίσει να μην έχω κινητό. Οι κοινωνικές περιστάσεις με έκαναν να αναιρέσω την απόφασή μου και με ενθουσιασμό να αγοράσω το πιο φτηνό - εκείνη την εποχή, 2009 - διαθέσιμο μοντέλο σε ένα συνοικιακό κατάστημα, ένα από εκείνα τα Nokia με τις κίτρινες οθόνες. Ο ενθουσιασμός μου οφειλόταν στο ότι το εν λόγω κινητό διέθετε το "φιδάκι", αγαπημένο μου παιχνίδι που δεν είχα παίξει για αρκετά χρόνια. Το "φιδάκι" για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα είχε αντικαταστήσει την ενασχόλησή μου με την ανάγνωση κατά τη διάρκεια της κένωσης. Στην πραγματικότητα, είχα πιάσει τον εαυτό μου να βρίσκομαι στη θέση του να πηγαίνω στην τουαλέτα περισσότερο για παίξω "φιδάκι", παρά για να αφοδεύσω. Αλλά τι είναι το "φιδάκι";

Το "φιδάκι" είναι μια οντότητα που παρουσιάζεται και εξελίσσεται, κινούμενο ασταμάτητα, σε μια επιφάνεια δύο διαστάσεων ορατών και σε έναν χωροχρονικό άξονα Χ,Υ. Είναι επιφανειακό το νόημά του, μιας και δεν υπάρχει κάποιο αληθινό φίδι πίσω από το συμβολισμό "φιδάκι".

Το "φιδάκι" είναι ένας τετραγωνισμός του κύκλου: όσο τρώει μεγαλώνει, εντός μιας τετράγωνης επιφάνειας οριοθετημένης, καταδικασμένο να φάει τον εαυτό του, όσο το δυνατόν αργότερα μέσα στο χρόνο. Ένας τετράγωνος ουροβόρος όφις που αποφεύγει όσο μπορεί την "ουροβοροσύνη" του - γνωρίζοντας το αναπόφευκτό της. Το παράλογο της παράτασης, ο λόγος της τάσης. 

Για κάθε αυγό που τρώει (Κρόνος/Χρόνος που τρώει τα παιδιά του) κερδίζει πόντους, αυξάνει σε μέγεθος, επιβεβαιώνει και παρατείνει τη βασιλεία του. Η αριθμητική αναπαράσταση της αμοιβής του είναι ταυτόχρονα μια επιβεβαίωση του πλησιάσματός του στο τέλος. Όσο κυλάει το παιχνίδι, αποκτά περισσότερο εν-διαφέρον μιας και βρίσκεται πιο κοντά στο τέλος. Όσο κυλά ο Χρόνος, τελειώνει. Όσο κυλά, ο Χρόνος τελειώνει (όπως: όσο βρέχει, ο χιονάνθρωπος λιώνει). Όσο αμείβεσαι για την εργασία σου, τόσο πιο κοντά είσαι στο θάνατο. 

Για κάθε πέντε μικρά αυγά, το παιχνίδι παρέχει ένα μεγαλύτερο "μπόνους" αυγό με περισσότερους πόντους που μειώνονται όμως όσο καθυστερείς να το φτάσεις. Όπως όλα τα αυγά, και αυτό εμ-φανίζεται "τυχαία" μέσα στο πρό-γραμμα, άρα δεν είναι απόλυτα ελέγξιμη από σένα η ταχύτητα και η ευελιξία για να το φτάσεις. Η διαλεκτική τύχης και ανάγκης γίνεται φανερότερη όσο αποκτάς μεγαλύτερο μέγεθος. Όταν το σώμα σου καλύπτει πάνω από το μισό της επιφάνειας της οθόνης (αντιστροφή μεγέθους εντροπίας και νεγκεντροπίας), οι πιθανότητες τείνουν περισσότερο προς τις ακραίες καταστάσεις: Το μπόνους αυγό θα βρίσκεται 

είτε πολύ κοντά σου, άρα θα πάρεις πολλούς πόντους - αναγκαστικά -, δίχως στρατηγική όμως - τυχαία -, 

είτε πολύ μακριά σου, άρα θα πάρεις λίγους πόντους ή ακόμα και θα χάσεις την ευκαιρία μιας και για κάθε κίνησή σου προς μια κατεύθυνση οι πόντοι μειώνονται κατά 1 σε μια αντίστροφή μέτρηση από το 20 στο 0. Η σύνταξή σου είναι αναγκαστικά θέμα τύχης (γραμματολογικά και γηροκομειακά).

Στο "φιδάκι" η χωροχρονική ταχύτητα (ο ρυθμός) αμείβεται. Στις ρυθμίσεις του παιχνιδιού μπορείς να θεσπίσεις διαφορετικές ταχύτητες. Στην πιο αργή του εκδοχή κινείσαι αργά (σε σχέση με τις άλλες ταχύτητες) και κάθε αυγό ισοδυναμεί με έναν πόντο. Είναι πιο εύκολο να τερματίσεις το παιχνίδι (να γεμίσεις την οθόνη με τον εαυτό σου και εν τέλει να φας την ουρά σου - ουρο-βόρος), αλλά η διαδικασία είναι χρονο-βόρα και αναγκαστικά θα ανταμειφθεί λιγότερο από ότι αν επιλέξεις την πιο γρήγορη ταχύτητα και καταφέρεις το ίδιο. Με τη γρήγορη ταχύτητα παίρνεις περισσότερους πόντους (9 μάξιμουμ) και παράλληλα ποντάρεις στην πιο έντονη συν-κίνηση, στο "ζήσε έντονα, πέθανε νέος", στο ρίσκο πρόκλησης α-τυχήματος. Ο εργοδότης εκτιμά τη γρήγορη κι αποτελεσματική δουλειά - με την πρόκληση εργατικών ατυχημάτων να είναι στο πρόγραμμα. Έχασες; Ξαναπαίξε. Οι εργάτες είναι ίδιοι και αναλώσιμοι, ο καθένας με το ρυθμό του, με τις ρυθμίσεις του, σύμφωνα με τις ανάγκες και τις ικανότητές του. 

Κάθε θάνατος στο παιχνίδι δεν είναι οριστικός. Κάθε ατύχημα στοχεύει σε υψηλότερο σκορ, υψηλότερα ιδανικά, ή το υψηλότερο σκορ και τα ιδανικά σημαίνουν ένα μεγαλειώδες ατύχημα ενός θυσιασθέντος επαναστάτη/αγωνιστή. Μετά από κάθε ατύχημα υπάρχει η δυνατότητα επανεκκίνησης. "Από τα λάθη μαθαίνουμε, αυτό μας διδάσκει η ιστορία". Και σαν τα φίδια αλλάζουμε δέρμα, ανταποκρινόμενοι στις ίδιες καταστάσεις με νέα μορφή. Και αν τελειώσει η μπαταρία μπορείς να τη φορτίσεις. Και αν η μπαταρία με τον καιρό εξασθενήσει, μπορείς να την αντικαταστήσεις. Κι αν ακόμα οι μπαταρίες έχουν απο-συρθεί από τη λευκή αγορά των νέων μοντέλων, το "φιδάκι" θα συρθεί στη μαύρη αγορά των "απομιμήσεων", το φίδι και η μαϊμού, άλλη μια αλλαγή δέρματος. Ο δαρβινικός άνθρωπος.

Έχω ακόμα το κινητό που πήρα το 2009. Και παίζω ακόμα το "φιδάκι" στην τουαλέτα. Τρώω ψηφιακά αυγά αφοδεύοντας. Τρώω το χρόνο μου οδεύοντας στο αναπόφευκτο. Γνωρίζοντας πως είναι στο πρόγραμμα του κινητού μου να χαλάσει κάποτε οριστικά. Και η γνώση αυτή, η γνώση της ελευθερίας, η γνώση του ταυτόχρονου και ταυτόχωρου "καλού και κακού" - αν θέλετε -, είναι ο απαγορευμένος καρπός, το "μπόνους" που έφαγα μετά την πολύχρονη και πολύχωρη επαφή μου με ένα "φιδάκι". Η εωσ-φορική πληρο-φορία. Το εν-δια-φέρον. Υστερική μελαγχολία, μελαγχολική υστερία.

Προς μια Φαινομενολογία του Σαπουνιού.

Προς μια Φαινομενολογία του Σαπουνιού.

onesecbeforetheend

 Στην Ιωάννα και στα λίπη των ταψιών της.

0. Απτικό Προοίμιο.

Έχουμε ξεχάσει την αφή. Αφήσαμε την απτική μας μνήμη σε μια θέση υποδεέστερη αυτής της οπτικής και της ακουστικής. Δυστυχώς, ακόμα και ένα εγχείρημα φιλοσοφίας της αφής φαίνεται έρμαιο των φαινομένων και θα πρέπει να ξεκινήσει φαινομενολογικά. Σύμφωνα με παραδοσιακούς όρους αντιληπτικότητας, η όραση είναι ενεργητική, βασίζεται στο συνεχές φωτός/σκότους και στη δυνατότητα επιλογής μας να ανοιγοκλείσουμε τα βλέφαρα προς κάποια κατεύθυνση. Η ακοή είναι παθητική, βασίζεται στο συνεχές θορύβου/σιωπής και στην έλλειψη δυνατότητας επιλογής μας να περιβαλλόμαστε από ήχους. Η αφή είναι η αίσθηση που πραγματώνει τη διαλεκτική των δύο άλλων αισθήσεων. Όταν κοιτάζω, δε με βλέπουν. Όταν ακόυω, δεν ακούγομαι. Όμως όταν αγγίζω, αγγίζομαι. 

Κατά συνθήκην, το περιέχον ορίζει το περιεχόμενο και το περιεχόμενο το περιέχον. Αγγίζουμε και αγγιζόμαστε κάθε στιγμή, καθώς ερχόμαστε σε επαφή με μόρια αέρα, με τα ρούχα μας, με τη θάλασσα ή με το χέρι των αγαπημένων μας. Αγγίζουμε και αγγιζόμαστε κάθε στιγμή ανεξαρτήτως αισθησιακότητας ή αναισθησίας. Η ελευθερία μας στην αφή ορίζεται από επίπεδα αισθητικής/αισθαντικής αντίληψης. Μα η συνεχής μας απτική κατάσταση μας έχει κάνει να συνηθίσουμε τόσο την αίσθηση αυτή ώστε να την ξεχάσουμε ή έστω να την παραγκωνίσουμε θεωρώντας την ως δεδομένη.

1. Δακτυλική Υλική Διαλεκτική του Λίπους.

Τα δάχτυλά μας γίνονται συχνά φορείς μιας υλικής διαλεκτικής (και όχι διαλεκτικού υλισμού) μεταξύ δύο ειδών λίπους. Το ένα είναι φαγώσιμο και νόστιμο για πολλούς, αλλά λερώνει τα χέρια και τα ρούχα μας. Είναι μαγειρικό και τελετουργικό. Το αναμασάμε. 

Το άλλο είναι μη φαγώσιμο, μάλλον πικρό, αλλά έχει καθαριστική ιδιότητα για το σώμα και για τα ρούχα μας. Είναι μαγικό και καθαρτικό (φέρει κάθαρση). Το ονομάσαμε "σαπούνι."

2. Τέσσερα Στάδια Εξέλιξης της Σαπωνοποιίας.

Έχουμε ξεχάσει πώς ήταν τα παλιά σαπούνια. Μεγάλες τετραγωνισμένες πλάκες, ογκώδη παραλληλεπίπεδα, αποκυήματα της βιομηχανικής επανάστασης, όπου η λατρεία του μεγάλου, του σαφούς και οριοθετημένου ήταν ο ορισμός της Δύσης.

Στην πορεία της Ιστορίας (και προς το Τέλος της), καθώς η ανατολίτικη φιλοσοφία παρείσφρυε στη δυτική (το λιγότερο είναι περισσότερο), τα σαπούνια απέκτησαν ένα πιο εκλεπτυσμένο σχήμα με στρογγυλεμένες άκρες και μικρότερο, ατομικό μέγεθος. Το σαπούνι έγινε "σαπουνάκι" με αποκορύφωμα τα σαπουνάκια των ξενοδοχείων.

Στη συνέχεια η βιομηχανία παρήγαγε το κρεμοσάπουνο. Ενώ αρχικά το σαπούνι είχε μια στερεή μορφή που έλιωνε με τη χρήση, εδώ αποκτά μια εκ των προτέρων υγρή μορφή που περιέχεται σε δοχείο και συνήθως χρειάζεται ένα μηχανισμό πίεσης και απελευθέρωσης (αντλία) που παρέχει ευκολία στη χρήση. Πρόσφατες εκδοχές των αντλιών αυτών μετατρέπουν το υγρό (κολλώδες) αυτό κρεμοσάπουνο σε αφρώδες.

Το τελευταίο στάδιο που παρατηρούμε στην εξέλιξη του σαπουνιού είναι αυτό που χρησιμοποιεί μια συσκευή με φωτοκύτταρο που εντοπίζει το χέρι και "πετάει" το σαπούνι. Η απτική σχέση του χεριού με την πλάκα του σαπουνιού ή με την αντλία αντικαθίσταται με την οπτική του σχέση με τη συσκευή. Η αίσθηση της αφής παραγκωνίζεται από αυτήν της όρασης, δικαιολογώντας μια φαινομενο-λογία του σαπουνιου.

3. Λήψη-Σήψη.

Η χειρονομία της πλύσης των χεριών (της λύσης του δράματος, της κάθαρσης) χαρακτηρίζεται από μια διαδικασία αντιστροφής όρων. Με τη χρήση των παλιών μεγάλων σαπουνιών που βρίσκονταν στο νιπτήρα μιας κοινής τουαλέτας παρατηρούσε κανείς μία έμμεση επαφή των ανθρώπων. Ο καθένας χρησιμοποιούσε το ίδιο σαπούνι με τον προηγούμενο, αγγίζοντας το λίπος των χεριών πολλών προηγηθέντων χρηστών κατά την ίδια έννοια που κάποιος "φιλάει" έμμεσα το στόμα ενός άλλου πίνοντας από το ίδιο μπουκάλι. Ο κίνδυνος του "να σε κολλήσω" ήταν περιπέτεια. Ήταν μια εποχή που χαρακτηριζόταν από συλλογικότητα.

Η πορεία προς την ατομικότητα με τα μικρά ατομικά σαπούνια (με παράλληλη κβαντοποίηση και ατομικές βόμβες) πυροδότησε το φόβο των μικροβίων ως μία προϋπόθεση για τη μακροζωία. Η αντι-ληπτική δράση (περι-πέτεια) της μετά-ληψης των ανθρώπων αντικαθίσταται από την προ-ληπτική ενέργεια (προ-πέτεια) της αντι-σηπτικής δράσης των σαπουνιών. Από περιπετειώδεις αγέλες νομάδων γίναμε οικο-γένειες οικο-νόμων και στη συνέχεια προπετή, αγενή άτομα του νόμου. Παράλληλα, ο φόβος της μετατροπής των ανθρώπινων σωμάτων σε σαπούνι στοίχειωσε την ανθρωπότητα.

Ο φόβος της σωματικής σήψης γίνεται παράγοντας έλλειψης της σωματικής λήψης. Η αντισηπτική δράση δρα ως παράγοντας σήψης για την ανθρώπινη επαφή. Με τις μεγάλες πλάκες σαπουνιού οι άνθρωποι αγγίζονταν έμ-μεσα. Η διαδικασία αυτή από ομαδική έγινε πιο ατομική (οικογενειακή) με το σπιτικό σαπουνάκι, όπου έμμεσα αγγίζονταν τα μέλη ενός νοικοκυριού. Στη συνέχεια παρ-εμβλήθηκαν περισσότερα μέσα (έμβολα/αντλίες), όπου κάποιος ερχόταν σε επαφή με το λίπος του άλλου μόνο κατά το άγγιγμα της αντλίας και η κάθαρση (εξαγνισμός) επερχόταν από το "αγνό," πλήρως καθαρό κρεμοσάπουνο. Στο τελευταίο στάδιο των φωτο-κύτταρων η επαφή των ζωικών κυττάρων απαλοίφεται πλήρως, κανείς δεν αλοίφεται με το λίπος του άλλου και η διαδικασία της τελετουργικής κάθαρσης γίνεται καθαρά ατομικά. Οι μεσάζοντες που παρεμβάλονται είναι όλο και περισσότεροι (εργοστάσια σαπουνιού, τεχνολόγοι συσκευών φωτοκύτταρων, πολυκαταστήματα πώλησης ανταλλακτικών, συντηρητές/επι-σκευαστές των συ-σκευών, διαφημιστές τους κ.α.). Οι μεσάζοντες "είναι το μήνυμα," για άλλη μια φορά. Παράλληλα, παρατηρείται πως η παλιά μορφή του σαπουνιού τείνει να γίνει προϊόν προς διάθεση από τους διάφορους συλλογικούς συνεταιρισμούς "παράκαμψης μεσαζόντων," γεγονός που δίνει μια νέα τροπή στη λύση του δράματος της αντισηπτικής δράσης. Ίσως τείνουμε να θυμηθούμε την αφή. Και ίσως μάθουμε να κάνουμε μεγάλες σαπουνόφουσκες.

Long Hair is Communism: Μια φαινομενολογία του αναρχικού κουρέματος.

 Long Hair is Communism: Μια φαινομενολογία του αναρχικού κουρέματος.

onesecbeforetheend

Σε μια φωτογραφία διαδήλωσης εναντίον του Χίπι κινήματος, κάποιος βλέπει ένα πλακάτ με το σύνθημα: "τα μακριά μαλλιά είναι κομμουνισμός." Δυστυχώς το ακόλουθο φαινομενολογικό συμπέρασμα απευθύνεται κυρίως στα βιολογικά χαρακτηριστικά του ανδρικού φύλου: αν το καλοσκεφτούμε, στο σήμερα τα μούσια και τα μαλλιά είναι κάτι παντελώς άχρηστο για τις βιολογικές μας ανάγκες. Άρα είναι περιττά και θα έπρεπε να ανήκουν στο περιβάλλον. Παρόλα αυτά, συνεχίζουν να φυτρώνουν στο σώμα. Είναι λοιπόν κάτι σαν ένα no man's land (και το man αποδεικνύει το σεξισμό του συμπεράσματος) ανάμεσα στο περιβάλλον και στον άνθρωπο. Μία λεπίδα, όπως αυτή του Όκκαμ (μην πολλαπλασιάζεις άσκοπα τα πράγματα) μπορεί να σε απαλλάξει από τις περιττές τρίχες. Αυτό λέγεται ξύρισμα/κούρεμα. Το να ξυριστείς αποτελεί, λοιπόν, μία πράξη ενδυνάμωσης της προσωπικής ταυτότητας, των πολέμαρχων του ατόμου/ατομικισμού (βλ. Χίτλερ, Ναπολέων, Καίσαρας, στρατός). Το να αφήσεις τα μαλλιά να μεγαλώσουν είναι μια πράξη εξάλειψης των προσωπικών στοιχείων: τα όρια μεταξύ του κόσμου και του ατόμου δεν είναι ορατά, με την έμφαση στους κοινούς παρονομαστές (βλ. Θεός από τον Χριστό, Κομμουνισμός από τον Μαρξ, τρέλα από τον "τρελό του χωριού", "κάντε έρωτα, όχι πόλεμο" από χίπηδες). Η αναρχική κοινωνία φαντάζει από τα κουρέματα φεμινιστική. Κάποιες τρίχες του σώματος είναι πλήρως κομμένες σχεδόν πάντα (οι περισσότερες γυναίκες δεν έχουν έντονη τριχοφυία στο πρόσωπο) και κάποιες άλλες υπερβάλλουν στην πυκνότητά τους (οι περισσότερες γυναίκες τείνουν να έχουν πλούσιο τριχωτό της κεφαλής, βλ. επίσης: τζίβες). Η αναρχική κοινωνία διαθέτει στη φύση της μαλλιά ταυτοχρόνως ξυρισμένα και μακριά (βλ. Πανκ κίνημα και όχι μόνο). Διαθέτει μια ισχυρή προσωπικότητα που αποβλέπει στη δημιουργική συμφιλίωση της διαφορετικότητας. Είναι όλοι διαφορετικοί και όλοι ίσοι. Κάνουν πόλεμο για να κάνουν έρωτα και κάνουν έρωτα για να κάνουν πόλεμο.

Το κείμενο γράφτηκε με αφορμή αυτήν τη φωτογραφία:
http://thesocietypages.org/socimages/files/2009/10/800px-Little_Rock_integration_protest.jpg