Τρίτη 22 Οκτωβρίου 2013

Προς μια Φαινομενολογία του Σαπουνιού.

Προς μια Φαινομενολογία του Σαπουνιού.
onesecbeforetheend

 Στην Ιωάννα και στα λίπη των ταψιών της.

0. Απτικό Προοίμιο.

Έχουμε ξεχάσει την αφή. Αφήσαμε την απτική μας μνήμη σε μια θέση υποδεέστερη αυτής της οπτικής και της ακουστικής. Δυστυχώς, ακόμα και ένα εγχείρημα φιλοσοφίας της αφής φαίνεται έρμαιο των φαινομένων και θα πρέπει να ξεκινήσει φαινομενολογικά. Σύμφωνα με παραδοσιακούς όρους αντιληπτικότητας, η όραση είναι ενεργητική, βασίζεται στο συνεχές φωτός/σκότους και στη δυνατότητα επιλογής μας να ανοιγοκλείσουμε τα βλέφαρα προς κάποια κατεύθυνση. Η ακοή είναι παθητική, βασίζεται στο συνεχές θορύβου/σιωπής και στην έλλειψη δυνατότητας επιλογής μας να περιβαλλόμαστε από ήχους. Η αφή είναι η αίσθηση που πραγματώνει τη διαλεκτική των δύο άλλων αισθήσεων. Όταν κοιτάζω, δε με βλέπουν. Όταν ακόυω, δεν ακούγομαι. Όμως όταν αγγίζω, αγγίζομαι. 

Κατά συνθήκην, το περιέχον ορίζει το περιεχόμενο και το περιεχόμενο το περιέχον. Αγγίζουμε και αγγιζόμαστε κάθε στιγμή, καθώς ερχόμαστε σε επαφή με μόρια αέρα, με τα ρούχα μας, με τη θάλασσα ή με το χέρι των αγαπημένων μας. Αγγίζουμε και αγγιζόμαστε κάθε στιγμή ανεξαρτήτως αισθησιακότητας ή αναισθησίας. Η ελευθερία μας στην αφή ορίζεται από επίπεδα αισθητικής/αισθαντικής αντίληψης. Μα η συνεχής μας απτική κατάσταση μας έχει κάνει να συνηθίσουμε τόσο την αίσθηση αυτή ώστε να την ξεχάσουμε ή έστω να την παραγκωνίσουμε θεωρώντας την ως δεδομένη.

1. Δακτυλική Υλική Διαλεκτική του Λίπους.

Τα δάχτυλά μας γίνονται συχνά φορείς μιας υλικής διαλεκτικής (και όχι διαλεκτικού υλισμού) μεταξύ δύο ειδών λίπους. Το ένα είναι φαγώσιμο και νόστιμο για πολλούς, αλλά λερώνει τα χέρια και τα ρούχα μας. Είναι μαγειρικό και τελετουργικό. Το αναμασάμε. 

Το άλλο είναι μη φαγώσιμο, μάλλον πικρό, αλλά έχει καθαριστική ιδιότητα για το σώμα και για τα ρούχα μας. Είναι μαγικό και καθαρτικό (φέρει κάθαρση). Το ονομάσαμε "σαπούνι."

2. Τέσσερα Στάδια Εξέλιξης της Σαπωνοποιίας.

Έχουμε ξεχάσει πώς ήταν τα παλιά σαπούνια. Μεγάλες τετραγωνισμένες πλάκες, ογκώδη παραλληλεπίπεδα, αποκυήματα της βιομηχανικής επανάστασης, όπου η λατρεία του μεγάλου, του σαφούς και οριοθετημένου ήταν ο ορισμός της Δύσης.

Στην πορεία της Ιστορίας (και προς το Τέλος της), καθώς η ανατολίτικη φιλοσοφία παρείσφρυε στη δυτική (το λιγότερο είναι περισσότερο), τα σαπούνια απέκτησαν ένα πιο εκλεπτυσμένο σχήμα με στρογγυλεμένες άκρες και μικρότερο, ατομικό μέγεθος. Το σαπούνι έγινε "σαπουνάκι" με αποκορύφωμα τα σαπουνάκια των ξενοδοχείων.

Στη συνέχεια η βιομηχανία παρήγαγε το κρεμοσάπουνο. Ενώ αρχικά το σαπούνι είχε μια στερεή μορφή που έλιωνε με τη χρήση, εδώ αποκτά μια εκ των προτέρων υγρή μορφή που περιέχεται σε δοχείο και συνήθως χρειάζεται ένα μηχανισμό πίεσης και απελευθέρωσης (αντλία) που παρέχει ευκολία στη χρήση. Πρόσφατες εκδοχές των αντλιών αυτών μετατρέπουν το υγρό (κολλώδες) αυτό κρεμοσάπουνο σε αφρώδες.

Το τελευταίο στάδιο που παρατηρούμε στην εξέλιξη του σαπουνιού είναι αυτό που χρησιμοποιεί μια συσκευή με φωτοκύτταρο που εντοπίζει το χέρι και "πετάει" το σαπούνι. Η απτική σχέση του χεριού με την πλάκα του σαπουνιού ή με την αντλία αντικαθίσταται με την οπτική του σχέση με τη συσκευή. Η αίσθηση της αφής παραγκωνίζεται από αυτήν της όρασης, δικαιολογώντας μια φαινομενο-λογία του σαπουνιου.

3. Λήψη-Σήψη.

Η χειρονομία της πλύσης των χεριών (της λύσης του δράματος, της κάθαρσης) χαρακτηρίζεται από μια διαδικασία αντιστροφής όρων. Με τη χρήση των παλιών μεγάλων σαπουνιών που βρίσκονταν στο νιπτήρα μιας κοινής τουαλέτας παρατηρούσε κανείς μία έμμεση επαφή των ανθρώπων. Ο καθένας χρησιμοποιούσε το ίδιο σαπούνι με τον προηγούμενο, αγγίζοντας το λίπος των χεριών πολλών προηγηθέντων χρηστών κατά την ίδια έννοια που κάποιος "φιλάει" έμμεσα το στόμα ενός άλλου πίνοντας από το ίδιο μπουκάλι. Ο κίνδυνος του "να σε κολλήσω" ήταν περιπέτεια. Ήταν μια εποχή που χαρακτηριζόταν από συλλογικότητα.

Η πορεία προς την ατομικότητα με τα μικρά ατομικά σαπούνια (με παράλληλη κβαντοποίηση και ατομικές βόμβες) πυροδότησε το φόβο των μικροβίων ως μία προϋπόθεση για τη μακροζωία. Η αντι-ληπτική δράση (περι-πέτεια) της μετά-ληψης των ανθρώπων αντικαθίσταται από την προ-ληπτική ενέργεια (προ-πέτεια) της αντι-σηπτικής δράσης των σαπουνιών. Από περιπετειώδεις αγέλες νομάδων γίναμε οικο-γένειες οικο-νόμων και στη συνέχεια προπετή, αγενή άτομα του νόμου. Παράλληλα, ο φόβος της μετατροπής των ανθρώπινων σωμάτων σε σαπούνι στοίχειωσε την ανθρωπότητα.

Ο φόβος της σωματικής σήψης γίνεται παράγοντας έλλειψης της σωματικής λήψης. Η αντισηπτική δράση δρα ως παράγοντας σήψης για την ανθρώπινη επαφή. Με τις μεγάλες πλάκες σαπουνιού οι άνθρωποι αγγίζονταν έμ-μεσα. Η διαδικασία αυτή από ομαδική έγινε πιο ατομική (οικογενειακή) με το σπιτικό σαπουνάκι, όπου έμμεσα αγγίζονταν τα μέλη ενός νοικοκυριού. Στη συνέχεια παρ-εμβλήθηκαν περισσότερα μέσα (έμβολα/αντλίες), όπου κάποιος ερχόταν σε επαφή με το λίπος του άλλου μόνο κατά το άγγιγμα της αντλίας και η κάθαρση (εξαγνισμός) επερχόταν από το "αγνό," πλήρως καθαρό κρεμοσάπουνο. Στο τελευταίο στάδιο των φωτο-κύτταρων η επαφή των ζωικών κυττάρων απαλοίφεται πλήρως, κανείς δεν αλοίφεται με το λίπος του άλλου και η διαδικασία της τελετουργικής κάθαρσης γίνεται καθαρά ατομικά. Οι μεσάζοντες που παρεμβάλονται είναι όλο και περισσότεροι (εργοστάσια σαπουνιού, τεχνολόγοι συσκευών φωτοκύτταρων, πολυκαταστήματα πώλησης ανταλλακτικών, συντηρητές/επι-σκευαστές των συ-σκευών, διαφημιστές τους κ.α.). Οι μεσάζοντες "είναι το μήνυμα," για άλλη μια φορά. Παράλληλα, παρατηρείται πως η παλιά μορφή του σαπουνιού τείνει να γίνει προϊόν προς διάθεση από τους διάφορους συλλογικούς συνεταιρισμούς "παράκαμψης μεσαζόντων," γεγονός που δίνει μια νέα τροπή στη λύση του δράματος της αντισηπτικής δράσης. Ίσως τείνουμε να θυμηθούμε την αφή. Και ίσως μάθουμε να κάνουμε μεγάλες σαπουνόφουσκες.




Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου