Σημείο-Τελεία-Τάφος-Μνήμα

Σημείο-Τελεία-Τάφος-Μνήμα
onesecbeforetheend

Η παραδοσιακή σημειωτική βασίζεται στα σημεία. Ένα σημαίνον (παράγοντας σήμανσης) νοηματοδοτεί ένα σημαινόμενο. Η πράξη αυτή ορίζει ένα σημείο και ένα νόημα. Η παράδοση στην αρχαιότητα ήθελε το "σήμα" να είναι το σημείο που ορίζει έναν τάφο. Η νοηματoδότηση, η σήμανση μιας ύπαρξης ερχόταν στο τέλος. "Είναι το τέλος που δίνει το νόημα στις λέξεις," μπεκετικά. "Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα," μακιαβελλικά (Il fine giustifica i mezzi, "the end justifies the means," το τέλος δικαιολογεί τα νοήματα). Με τα "μέσα" του Μακλούαν να περιφέρονται στην ατμόσφαιρα. Η θεωρία της επικοινωνίας έχει ως σκοπό την αναμετάδοση (αποστολή και λήψη) νεκρών μηνυμάτων τα οποία αποκτούν ζωή με βάση τη νοηματοδότησή τους στο χρόνο εντός νέων πλαισίων. Τα "μέσα" που χρησιμοποιούνται, όμως, έχουν μία διπλή εσώτερη διαλεκτική ιδιότητα ως ενδιάμεσοι μεταξύ παραγόντων: κρύβουν ό,τι παρουσιάζουν. Χουσσερλιανά, με τη χρήση των μέσων το σημείο της αναπαράστασης αντικαθιστά το σημαινόμενο. Μία φωτογραφία που παρουσιάζει το αγαπημένο μας πρόσωπο που απουσιάζει και κοιτάμε νοσταλγικά είναι η απόδειξη ότι το πρόσωπο δεν είναι εδώ και πάντα ενέχει τον κίνδυνο της δημιουργίας ενός ειδώλου.

Η τελεία είναι ένα σημείο στίξης που υποδηλώνει το τέλος μίας πρότασης και την ολοκλήρωση ενός νοήματος. Το τέλος και η τελειότητα είναι συγγενικές έννοιες. Στην τελειότητά του κάτι χάνει το νόημα ύπαρξής του. Φαουστικά, εάν ο θεός είναι τέλειος δε μπορεί να υπάρχει. Το ότι κάτι είναι τέλειο και άπειρο (δίχως πέρας) είναι μια λεκτική αντίφαση την οποία καταλαβαίνουμε ίσως με μια αντιμετάθεση του στερητικού "α:" κάτι το ατελές και πεπερασμένο. Και οι λατινικές ρίζες οδηγούν στο ίδιο συμπέρασμα: fine, finite. Ο ενδιάμεσος για έναν θεό (ιερέας, ψυχολόγος, δημοσιογράφος) είναι το πρόσωπο που απομακρύνει όλο και περισσότερο από την εμπειρία που παρουσιάζει. Ο ιερέας απομακρύνει τον πιστό από την πνευματική εμπειρία, ο ψυχολόγος τον ασθενή από την ψυχή, ο δημοσιογράφος το κοινό από τα κοινά.

Ο τάφος είναι η επιβεβαίωση ενός θανάτου. Είναι το ακόλουθο μιας τέλεσης κηδείας (επιμέλειας, φροντίδας), το τέλος της τελετής. Η απόδειξη ότι κάποιος ζούσε είναι η ταφή του, το επι-στέγασμα, η τελική κατοικία. Ιουδαϊκά, κάποιος ζει στις αναμνήσεις των άλλων. Εκεί έγκειται η νοηματοδότηση. Ένα σημαινόμενο ορίζεται μόνο από τα σημαίνοντα. 

Η λέξη "μνήμα" εξηγεί περισσότερα για αυτήν τη διαλεκτική. Τα δύο ποτάμια του Κάτω Κόσμου, της "Μνήμης" και της "Λήθης" ίσως βρίσκουν μια παραλληλία στα δύο δέντρα του Παραδείσου: το δέντρο της ζωής και το δέντρο της γνώσης. Ένα μνήμα είναι η απόδειξη του θανάτου (όπως ο τάφος), μα εξυπηρετεί στην ανά-μνηση του ατόμου. Ένα καταγεγραμμένο υπό-μνημα είναι η επιβεβαίωση μιας σκέψης και ταυτόχρονα ο εξορκισμός της στο χαρτί που εξυπηρετεί την κατάργηση της εν λόγω σκέψης από την ά-μεση μνήμη και την τοποθέτησή της στο μέσο (χαρτί ή ο,τιδήποτε). Η "λήθη" στο αρχαϊκό της νόημα δε σημαίνει το να ξεχνά κανείς, μα την κάλυψη, το πέπλο. Η α-λήθεια είναι η απο-κάλυψη. Η α-μεσότητα, η έλλειψη μέσων και ενδιάμεσων είναι ο δρόμος που οδηγεί στην α-λήθεια, τουτέστιν στη μνήμη. Η μνήμη όμως είναι απόδειξη του τέλους, η επιβεβαίωση του θανάτου. Η ίδια η μνήμη είναι μια μορφή λήθης. Το μνήμα καλύπτει ένα πτώμα. Η αποκάλυψη του πτώματος, η αλήθεια για το πτώμα, είναι η αποσύνθεση κατά την πρώτη περίοδο της σήψης - και εν τέλει η πλήρης ανυπαρξία. Με άλλες λέξεις, η αλήθεια είναι το παροιμιώδες κρεμμύδι που στο τέλος του ξεφλουδίσματός του δε μένει τίποτα πέρα από τα πάντα: οι φλούδες του κρεμμυδιού και η ιδέα της άλλοτε ύπαρξής του ή της ιδιότητας "κρεμμύδι" εν γένει. Η λήθη και η αλήθεια μάλλον δε μπορούν να γίνουν αντιληπτές ως δύο ορίζοντες του απόλυτου, αλλά περισσότερο ως επίπεδα περιγραφής του αριθμού των ενδιάμεσων καταστάσεων που ορίζουν την απόσταση δύο κατά συνθήκη σημείων σε μία γεωμετρική τοπολογία της ου-τοπίας. Τα δύο ποτάμια υπάγονται στο αξίωμα του Ηράκλειτου: δε μπορεί κανείς να ξαναβουτήξει εντός τους. Και δεν είναι μόνο η αλλαγή τους που μας διαχωρίζει από αυτά: Τα μέσα (άπειροι μεσάζοντες, μεσαία σημεία, σημάδια κάθε Μεσσία) είναι μια σαφής επεξήγηση του παράδοξου του Ζήνωνα.

Κάθε μέσο περιέχει ένα άλλο μέσο και εν τέλει τα ίδια τα αισθητήριά μας όργανα είναι μέσα και είναι η μόνη μας επαφή με τον κόσμο των αισθητών φαινομένων. Ένα μνημείο τοποθετείται κάπου για να επιβεβαιώσει τη σημαντικότητα ενός γεγονότος. Σημαίνει κάτι για τον αποδέκτη και αποτελεί μια υπό-μνηση που διατηρεί ζωντανή μία ανά-μνηση της οποίας δεν υπάρχει αρχική εμπειρία. Το μνημείο 2500 χρόνων στο κέντρο της πόλης δε μπορεί να μου εγείρει καμία ανάμνηση. Μπορώ μόνο να το νοηματοδοτήσω ως κάτι το οποίο λειτουργεί στο σήμερα. Ο,τιδήποτε άλλο απο-τελεί νεκροφιλική πράξη.

Σημείωση/υπόμνημα: Ο "νέκυς" (νεκρός), άλλωστε, άλλοτε συσχετιζόταν άμεσα με τον "νικητή."
Υστερόγραφο: Ίσως η "σημειωτική" να μπορούσε ύστερα από όλα αυτά να θεωρηθεί συνώνυμο της "υστεροφημίας."