Ο Γάμος του Online και του Offline
ή
Γάμος μέσω Facebook = Γάμος
ή
Γάμος μέσω Facebook = Γάμος
Η αρχική ιδέα ήταν: έχω μία σχέση στην offline ζωή - μου δίνεται η ευκαιρία να το δηλώσω και online. Ή στην πιο βασική εκδοχή της: έχω κάποιους φίλους στην πραγματική ζωή - μου δίνεται η ευκαιρία να τους βρώ και στην εικονική. Η σειρά αυτή ευκόλως αντιστράφηκε: Πλέον βρίσκουμε φίλους στην εικονική ζωή και μας δίνεται συχνά η ευκαιρία να τους συναντήσουμε και στην "πραγματική". Ή καλύτερα: γιατί να διαχωρίζεται η online από την offline φιλία, εάν τα εκάστοτε κριτήρια που καθιστούν μια φιλία για τον τάδε έχουν καλυφθεί; Ποιος αρνείται πως η δήλωση του γάμου ηλεκτρονικά δε θα μπορούσε να αποτελεί τον ίδιο το γάμο, εάν τα κριτήρια που συντελούν ένα γάμο για τους τάδε έχουν καλυφθεί;
Πρόσφατα παντρευτήκαμε μέσω Facebook. Ποιος δύναται να θεωρήσει την προηγούμενη πρόταση "λάθος"; Πόσα άτομα κάτω από μια τέτοια ενημέρωση στο εν λόγω κοινωνικό δίκτυο θα σχολιάσουν ¨αλήθεια;", "είναι τρολιά ή όντως;", ή κάτι ανάλογο; Το κείμενο αυτό υποστηρίζει πως ο γάμος μέσω μιας διαδικτυακής πλατφόρμας δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από τους γάμους πολιτικών και θρησκευτικών πλαισίων στο μέτρο που κάποιος τάσεται υπέρ ή κατά οποιωνδήποτε. Κατ' επέκταση, πως οι online και offline ζωές σταδιακά παύουν να διαχωρίζονται ρητά και γίνονται πλέον κατευθύνσεις/σημεία αναφοράς όπως η ανατολή και η δύση. Παράλληλα, η αρχική πρόταση αυτής της παραγράφου μπορεί να αντικαταστήσει παραδοξολογηματικές προτάσεις όπως: "πρόσφατα παντρευτήκαμε με θρησκευτικό γάμο, όχι, δεν πιστεύουμε, το κάναμε απλώς για χάρη των δικών μας". "Πρόσφατα παντρευτήκαμε με πολιτικό γάμο, ναι, είμαστε αναρχικοί, απλώς θέλαμε να πάρουμε μετάθεση σε τόπο συμφερόντων". "Βγάλαμε συμφωνητικό συμβίωσης!".
Ας τοποθετηθούν τα πράγματα σε μια σειρά. Ο γάμος είναι συνήθως ένα τυχαίο αποτέλεσμα (που στη συνέχεια αναγνωρίζεται ως αναγκαίο) μετά από κάποια σύναψη σχέσεων που βασίζεται σε εφαρμογή πιθανοτήτων: Δύο άτομα πιθανόν να γνωριστούν, πιθανόν να επικοινωνήσουν, πιθανόν να ερωτευτούν και να ερωτοτροπήσουν (εδώ η σειρά είναι πάντοτε αμφίβολη), πιθανόν να συνάψουν γάμο. Αυτή φαντάζει η "αποδεκτή" σειρά, αν και βέβαια δεν είναι η μόνη. Πιθανόν κάποιοι να παντρευτούν "στα τυφλά" όπως στα "παλιά χρόνια", πιθανόν ένα one night stand να έχει προσπεράσει πλήρως το στάδιο της επικοινωνίας, πιθανόν ένας λευκός γάμος να έχει απωλέσει το στάδιο της ερωτικής επαφής. Παρόλα αυτά, ένας γάμος ορίζεται από αυτές τις τέσσερις συνιστώσες, ανεξαρτήτως του είδους του γάμου (πολιτικός, θρησκευτικός, ονλάιν) και ανεξαρτήτως της "επιτυχίας" ή της σκοπιμότητάς του (ελλιπής σεξουαλική επαφή, γάμος συμφερόντων, ασυμφωνία χαρακτήρων). Συνοπτικά: η έννοια "γάμος" αποτελεί ένα συνδυασμό γνωριμίας, επικοινωνίας, έρωτα (πνευματικό/σαρκικό), και μιας συμβολικής επισφράγισης (τελετή, έκδοση εγγράφων, status update).
Όλα τα παραπάνω είναι υποθετικά αποδεκτά τοις πάσι, όσο πρόκειται για μια ζωή "offline". Όταν γυρνάμε στο "online" όμως, κύματα δυσανασχέτησης μπορεί να εντοπιστούν. Ας επιχειρηθεί μια κατάρριψη αυτών. Το στάδιο της "γνωριμίας" στα σίγουρα το αναγνωρίζουμε σε φράσεις όπως "ναι, τον ξέρω, με έκανε add πριν καμιά βδομάδα, ενδιαφέρων φαίνεται" σε αντιστοιχία με το "ναι, τον ξέρω, έχουμε μιλήσει μια-δυο φορές, καλό άτομο". Το στάδιο της "επικοινωνίας" το αναγνωρίζουμε σε περιπτώσεις όπως στη φράση "ναι, τον ξέρω καλά, μπορεί να μην τον έχω δει, αλλά εδώ και κανά χρόνο βγάζουμε τα σώψυχά μας στο chat", ή "της κουνιέται πολύ στο internet" σε αντιστοιχία με το "λιώνουμε κάθε βράδυ στην πλατεία", ή "της κουνιόταν συνέχεια προχθές στο πάρτι". Στο στάδιο της ερωτικής επαφής ξεκινά η έντονη δυσανασχέτηση εκ μέρους των σκεπτικιστών, ενώ όμως μια ρεαλιστική ματιά μπορεί να διαβεβαιώσει διαδικτυακούς αυνανισμούς μπροστά σε οθόνες chat rooms, το ευρέως γνωστό cyber sex, το "δάγκωσα τη λαμαρίνα ιντερνετικά" που επιβεβαιώνουν τη δυνατότητα έγερσης ερωτικών/σεξουαλικών αισθημάτων μέσω διαδικτύου είτε αυτά εκπληρώνονται στη συνέχεια μέσω φυσικής συνεύρεσης, είτε όχι. Άλλωστε, κάτι αντίστοιχο συνέβαινε παλαιότερα με τις εικόνες "δημοσίων προσώπων" που συχνά γίνονταν αφορμές ερωτικής διέγερσης - απλώς τώρα όλοι είναι "δημόσια πρόσωπα". Τέλος, πλατφόρμες όπως το Facebook παρέχουν τη δυνατότητα κοινοποίησης της ερωτικής κατάστασης ενός προφίλ, επαγωγικά και της σύναψης γάμου. Η διαδικασία αυτή θα ήταν δίκαιο να αποκτήσει το αντίστοιχο κύρος με τη σύναψη γάμου άλλων τύπων, εφόσον και τα άλλα στάδια δύνανται κάλλιστα να μη λαμβάνουν πλέον το ίδιο κύρος. Το "παντρευτήκαμε μέσω Facebook" να αποκτήσει ίδιο κύρος με το "παντρευτήκαμε σε ένα μικρό εκκλησάκι" όπως το "γνωριστήκαμε μέσω MySpace" είναι ισάξιο με το "γνωριστήκαμε σε ένα μπαρ της Πάτρας".
Αν κάποιος ζει online περισσότερες ώρες από όσο κοιμάται, ή αν κάποιος ελέγχει τα mail, το Tumblr, ή το Facebook κατά τη διάρκεια μιας κοινωνικής συνεύρεσης offline, μάλλον έχει αντίστοιχες ή και περισσότερες πιθανότητες να γνωρίσει ένα νέο άτομο ηλεκτρονικά, και κατ' επέκταση να επικοινωνήσει μαζί του αντιστοίχως, αλλά και πρόσωπο με πρόσωπο. Πολύ συχνά, λοιπόν, μια ψηφιακή γνωριμία προηγείται της αναλογικής, ασχέτως του πόσο "καλά" μπορεί να καταλήξει. Άρα, πολύ απλά, ο διαδικτυακός γάμος, δε δύναται να υποσκελίζεται αξιακά από τον πολιτικό γάμο ή τον θρησκευτικό, όσο η διαδικτυακή ζωή δε δύναται να υποσκελίζεται αξιακά από την πολιτική ζωή ή τη θρησκευτική - άλλωστε τα όρια μεταξύ των τριών ζωών είναι εξίσου λεπτά, μέσω της πολιτικής ή θρησκευτικής δράσης στο διαδίκτυο, ή την επιρροή του διαδικτύου στην πολιτική και θρησκευτική σφαίρα.
Κλείνοντας, ο γάμος μέσω διαδικτυακών πλατφορμών δικαιούται ισάξια θέση με τις άλλες δύο επιλογές, ίσως και ανώτερη για άτομα που περνούν περισσότερη ώρα online, διάγοντας βίο απολίτικο και άθρησκο. Αφού τα όρια μεταξύ online και offline σταδιακά αποσυντίθενται, τότε και η διαφοροποίηση μεταξύ πολιτικού/θρηκευτικού και διαδικτυακού γάμου ακυρώνεται εξίσου. Και οι ερωτήσεις/σχόλια της μορφής "είναι κάποια τρολλιά;" θα πρέπει είτε να καταργηθούν, είτε οι ερωτώντες να κάνουν την ίδια ερώτηση και σε νυμφευμένους που ακολουθούν τους άλλους τύπους γάμου. Εφόσον στα ελληνικά το "τρολλάρω" δε σημαίνει μόνο διαδικτυακές πράξεις, τότε η πιθανότητες τρολλιάς είναι οι ίδιες για ένα status update "της πλάκας" και σε έναν γάμο συμφερόντων. Δεν παύει όμως το "τρολλάρω" να αποτελεί την εξαίρεση και όχι τον κανόνα. Το "νυμφεύομαι ειλικικρινά" όμως δε γνωρίζει από κράτη, θρησκείες και πλατφόρμες. Απλώς τυχαίνει να εκφράζεται μέσα από αυτά σαν ένα αρχέτυπο που επανεμφανίζεται με διάφορες μορφές. Μια μαγική, προϊστορική κοινωνία με αντίστοιχους ανθρώπους πολύ εύστοχα εκφράζεται από το μυστικισμό του θρησκευτικού γάμου. Μια βιομηχανική, ιστορική κοινωνία, πολύ εύστοχα εκφράζεται από τη γραφειοκρατία του πολιτικού γάμου. Μια πληροφοριακή, μεταϊστορική κοινωνία, πολύ εύστοχα εκφράζεται από την αμεσότητα του διαδικτυακού γάμου. Συν τοις άλλοις, είναι πολύ οικονομικότερος, ευνοώντας μόνο το πληροφοριακό και όχι το χρηματικό κεφάλαιο, γίνεται με την ειλικρινή συγκατάθεση και των δύο άνευ γραφειοκρατικών διαμεσολαβήσεων (εκτός αν κάποιος βλέπει στο πάτημα δύο "κλικ" τον Κάφκα) και αποτελεί πηγή για εξίσου ποικίλα σχόλια.
Σε μια μαγική, προϊστορική κοινωνία με αντίστοιχους ανθρώπους ο μυστικιστικός θρησκευτικος γάμος επέτρεπε στο ζευγάρι τη σεξουαλική επαφή, τη συμβίωση και την τεκνοποίηση. Στη βιομηχανική, ιστορική κοινωνία η γραφειοκρατία του πολιτικού γάμου επιτρέπει στο ζευγάρι να πάρει μετάθεση, φοροελάφρυνση, κληρονομιά κτλ. Σε μια πληροφοριακή, μεταϊστορική κοινωνία τι προσφέρει στο ζευγάρι ο διαδικτυακός γάμος που η έλλειψή του το στερεί;
ΑπάντησηΔιαγραφήΟι διακριτές μορφές του γάμου "πολιτικός" και "θρησκευτικός" αντανακλούν την ελληνική πραγματικότητα, αλλά τίποτα παραπάνω. Στην υπόλοιπη δυτική κοινωνία ο γάμος διακρίνεται σε ληξιαρχική πράξη (πολιτικός γάμος) και τελετή. Η ληξιαρχική πράξη αφορά το κράτος και γίνεται σε κάποια δημόσια υπηρεσία. Η τελετή αφορά το ζευγάρι και τον περίγυρό του και γίνεται στο χώρο της ίδιας δημόσιας υπηρεσίας ή σε λατρευτικό χώρο ή σε αίθουσα δεξιώσεων ή σε βουνό, παραλία, ταβέρνα, μεταλλάδικο, σε κατάληψη των Εξαρχείων, όπως έκαναν πρόσφατα κάποιοι γνωστοί μου, ή στο σπίτι με στολές γορίλα και διακόσμηση από μπανάνες, όπως έκαναν πριν δύο χρόνια κάποιοι άλλοι γνωστοί μου. Στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων λαμβάνει χώρα πρώτα η ληξιαρχική πράξη και η τελετή γίνεται σε σύντομο χρονικο διάστημα μετά από αυτή ή και δε γίνεται καθόλου. Υπάρχουν βέβαια εξαιρέσεις, όπως για παράδειγμα κάποιοι Έλληνες Τσιγγάνοι που επιλέγουν να κάνουν θρησκευτική τελετή γάμου για να είναι αποδεκτοί από την κοινότητά τους ως ζευγάρι, αλλά δεν κάνουν ληξιαρχική πράξη για να δικαιούνται επίδομα μονογονεϊκής οικογένειας για τα παιδιά τους.
Ο γάμος μέσω Facebook μπορεί, λοιπόν, κάλλιστα να αξιώσει ισοτιμία με οποιαδήποτε άλλη τελετή. Η μόνη ένσταση που μπορεί να φέρει κανείς είναι ότι στο Facebook πολύ εύκολα μπορεί κανείς να "παντρευτεί" για πλάκα (το έχω κάνει κι εγώ), ακόμα και μόνος του. Ενώ στην offline ζωή οι γάμοι για πλάκα είναι αρκετά σπάνιοι -στο μυαλό μου έρχονται μόνο οι απόκριες και το Λας Βέγκας. Οπότε το ζευγάρι ρισκάρει να μην πάρουν όλες οι επαφές του τον γάμο στα σοβαρά.
Πέρα από αυτό, όμως, τι πρεσβεύει στ'αλήθεια ένας γάμος που αποτελείται μόνο από τελετή; Στην προϊστορική κοινωνία η τελετή ταυτιζόταν με την αποδοχή του γάμου από το θείο. Στην ιστορική κοινωνία η τελετή διαχωρίζεται από την αποδοχή του γάμου από την πολιτεία, που γίνεται μέσω της ληξιαρχικής πράξης (ακόμα και στην Ελλάδα, έστω κι αν υπογράφουμε στην εκκλησία και φορώντας νυφικό, η υπογραφή των χαρτιών είναι διακριτή από την τελετή) και έρχεται για να τη συμπληρώσει. Στην μεταϊστορική κοινωνία τι;;;
Στη μεταϊστορική κατάσταση μάλλον "αναβιώνουν" κάποια αρχέτυπα της προϊστορίας που κάπου χάθηκαν στη γραφειοκρατία. Το "θείο" έχει μετατοπιστεί στη μεταφυσική του κυβερνοχώρου. Έτσι ο διαδικτυακός γάμος προσφέρει τη "μαγεία" του γάμου ά-μεσα, δίχως τη γραφειοκρατική μεσολάβηση. Το πολύ θετικό της μεταϊστορικής κατάστασης είναι ότι δεν είναι μια ολική επαναφορά της προϊστορικής. Περιέχει όλα τα ιστορικά στοιχεία, απλώς δε δεσμεύεται να τα αξιοποιήσει ιστορικά/γραμμικά, μέσω της αναγκαιότητας. Ένας γάμος μέσω Facebook, αν δεν είναι "για πλάκα" μπορεί να ακολουθηθεί και από ληξιαρχική πράξη.
ΑπάντησηΔιαγραφήΤο "για πλάκα" είναι και η βασική αιτία που δημοσίευσα αυτό το κείμενο. Ναι, πολύ εύκολα κάποιος μπορεί να το κάνει "για πλάκα" και αυτό το κάνει αμέσως υποβιβασμένο στη συνείδηση του μέσου ανθρώπου που για πλάκα κάνει και ξεκάνει "φίλους", "αρέσεκεται", "τρολλάρει". Εάν όμως περνάμε περισσότερο χρόνο της ζωής μας κάνοντας πράγματα "για πλάκα", το μεταΪστορικό επίπεδο μας έχει κάνει τρομερούς σκανταλιάρηδες πλακατζήδες. Μα αν αυτή είναι η φύση της κοινωνίας μας, τότε το "για πλάκα" είναι το νέο "σοβαρό". Υποθέτω πως και στην προϊστορία "για πλάκα" παντρεύονταν τελετουργικά, μια πλάκα που εμείς έχουμε απωλέσει τη δυνατότητα κατανόησής της. Τώρα το υπαρκτό ρίσκο που πολύ σωστά αναφέρεις είναι προφανώς και ο λόγος σύνταξης αυτού του κειμένου. Ρίσκο είναι και το να πιστέψω πως πίσω από το σχόλιο που έκανες δεν υπάρχει κάποιο μποτ. Πιθανολογικά και εμπειρικά υποθέτω πως είναι ένα άτομο καθώς γνωρίζω συγκεκριμένα σημεία αναφοράς. Αντίστοιχα, και ένας νετ-γάμος θα περάσει το στάδιο που πέρασε και το hotmail με τα σπαμ. Από ένα σημείο και μετά θα κάνει μπαμ ποιος το εννοεί και ποιος όχι.
Και άντε, στο Facebook, η πλάκα έχει τα "όριά της". Αν κρίνει κανείς όμως από την ταχύτητα έκδοσης διαζυγίων μάλλον και στον "έξω" κόσμο για πλάκα γίνονται οι γάμοι.
"Πέρα από αυτό, όμως, τι πρεσβεύει στ'αλήθεια ένας γάμος που αποτελείται μόνο από τελετή; [...] Στην μεταϊστορική κοινωνία τι;;;" Αν δω αυτήν την ερώτηση σαν άσκηση απλής μεθόδου των τριών με συμπλήρωση κενών, μάλλον στη μεταϊστορική κοινωνία η τελετή ταυτίζεται με την αποδοχή του γάμου από μετρήσιμο αριθμό "likes", παγκοσμιότητα και αμεσότητα στην κοινοποίηση του γεγονότος, και δύναται να σταθεί αφορμή για όλα τα περαιτέρω - ιστορικά και μη.
Και ευχαριστώ για τις διευκρινίσεις/επισημάνσεις πάνω στα διάφορα είδη τελετών. Σε μια πιο ευρεία κατανόηση του όρου, τα Εξάρχεια και τα μεταλάδικα αποτελούν εξίσου λατρευτικούς χώρους. Αυτό βέβαια ίσως λέει κάτι για τη μεταϊστορικότητά μας. Ένας γάμος μέσω Facebook σε ένα άυλο περιβάλλον μετατρέπει το λατρευτικό χώρο στο επίπεδο του καθαρού "πνεύματος". Δεν υπάρχει τόσο λατρευτικός χώρος, μα περισσότερο τόπος, σημείο πνευματικής συνεύρεσης. Και εφόσον, στυγνά, σύντομα "τα πάντα θα γίνονται μέσω ίντερνετ" το οποίο "θυμάται τα πάντα", ένας γάμος από κει μπορεί να λειτουργεί και ως ληξιαρχική πράξη (η βούλα αποτυπώνεται για πάντα ψηφιακά - και αναιρείται εξίσου εύκολα), και ως τελετουργική. Επαναλαμβάνω: χωρίς όμως να αποκλείεται και η φυσική πράξη.
Το ερώτημά σου παραμένει. Το τρίπτυχο σεξουαλική επαφή/συμβίωση/τεκνοποίηση μεταξιώνεται στο μετάθεση/φοροελάφρυνση/κληρονομιά. Τώρα τι; Εάν η οικονομική κρίση είναι η ταφόπλακα του κεφαλαίου και τα τρία μέρη του δεύτερου τριπτύχου ακυρώνονται σταδιακά. Ίσως να είναι μια χρονική αντιμετάθεση του προϊστορικού επιπέδου. Όπως γράφεις, τότε ο γάμος επέτρεπε αυτά τα τρία. Τώρα τα επιβεβαιώνει. Σαν να λέμε, όταν υπάρχουν και τα τρία, τότε μπορείς να κάνεις μια απαλοιφή κοινών παρονομαστών και να τα ονομάσεις "γάμο".